Prawa autorskie w social mediach - jak legalnie publikować w mediach społecznościowych?

Każde wykonane przez Ciebie zdjęcie czy film są przejawem prawa własności intelektualnej. Oczywiście ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej: Ustawa) wskazuje kilka wyjątków w tej kwestii, ale na potrzeby tego artykułu przyjmijmy, że udostępniane przez użytkowników portali społecznościowych zdjęcia i filmy są utworami zgodnie z Ustawą. Co to znaczy?

Jako autor zdjęcia czy filmu (bez względu na to, czy jesteś amatorem czy profesjonalistą) Ustawa nadaje Ci dwa rodzaje praw do tego utworu tj. prawa osobiste oraz prawa majątkowe, z czego praw osobistych nie możesz nikomu sprzedać. Natomiast prawa majątkowe możesz zbyć na rzecz innej osoby. A jakie przysługują Ci prawa autorskie do zdjęć i filmów w social mediach?

Możesz zbyć tylko prawa autorskie majątkowe

Dzięki prawom osobistym masz prawo przede wszystkim do oznaczenia publikacji swoim nazwiskiem lub pseudonimem (albo do udostępniania go anonimowo), ale również do nienaruszalności treści i formy utworu czy decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności (i tak robisz wrzucając post na platformie społecznościowej).

Twoje prawa autorskie w social mediach i korzystanie z materiałów opublikowanych na platformach

Dla influencera bardziej zatem interesujące okażą się prawa majątkowe, bo to głównie dzięki nim może zarabiać w Internecie. Jak pewnie się domyślasz, prawa te dotyczą możliwości legalnego zarabiania na utworze.

O ile niektóre agencje marketingowe nie wymagają przeniesienia praw autorskich majątkowych w ramach współpracy z influencerem, a jedynie oczekują udostępniania postu czy innych treści na Facebooku czy Instagramie z reklamą ich produktów, to jednak zdarzają się sytuację, gdzie w przesłanej influencerowi umowie znajdują się zapisy odnośnie przeniesienia wszelkich praw. Co wtedy?

Zwracaj uwagę na zapisy umowy licencji lub przeniesienia praw

Przenosząc autorskie prawa majątkowe na inną osobę (np. agencję lub konkretną markę) tracisz prawo własności do zdjęcia czy filmu, czyli przede wszystkim do rozpowszechniania go na wskazanych polach eksploatacji i modyfikowania. Jeśli zatem umowa nie wspomina o konieczności udostępniania tych materiałów na Twoim profilu (niektóre marki wprost określają, że materiały mają być użyte tylko przez markę) to nie będziesz mógł bez zgody marki tych treści zamieścić na własnym koncie. Co najwyżej, opublikowane przez markę publikacje będziesz mógł udostępnić jedynie w swojej relacji, jeśli konto marki nie ograniczyło możliwości zamieszczania informacji również w tej formie.

Udzielając z kolei licencji zarówno Ty jak i dana marka będziecie mogli korzystać z z materiałów przez Ciebie stworzonych. Więcej o umowie licencji dowiesz się tutaj.

Pamiętaj, żeby zwrócić uwagę na zapisy dotyczące wynagrodzenia. Czy przeniesienie praw lub licencja odbywają się bezpłatnie czy też za podanym w umowie wynagrodzeniem. Jeśli umowa nic nie wspomina o wynagrodzeniu to oznacza, że takie wynagrodzenie jest Ci należne!

Prawa platform społecznościowych - regulamin Facebooka i Instagrama

Pamiętasz słynne wianuszki wiadomości publikowanych na Facebook'u wyrażające sprzeciw odnośnie wykorzystywania przez tę platformę publikowanych przez użytkowników postów i zdjęć? Były zupełnie bezskuteczne i niepotrzebne. A wiesz dlaczego?

Każdy z portali społecznościowym uregulował kwestię praw autorskich i znajdziesz je w ich regulaminach. Np. w przypadku serwisów Facebook czy Instagram już zakładając konto (a co za tym idzie akceptacji regulaminu) udzielamy im licencji, która uprawnia do korzystania z publikowanych tam postów. Licencja ta jest przyznawana jedynie serwisowi.

Facebook nie wykorzysta Twoich postów w celach reklamowych

Licencja ta nie daje jednak żadnego prawa do np. sprzedaży Twoich zdjęć czy korzystania z materiałów przez Ciebie udostępnionych w celach reklamowych (więc nie ma opcji, że nagle zobaczysz swoje zdjęcie na jakimś banerze) i co ważne, wygasa z chwilą usunięcia konta przez użytkownika , zatem w tym momencie portal traci prawo do dalszego wykorzystywania zdjęć. Taka licencja służy wyłącznie świadczeniu i ulepszaniu produktów oraz usług danego serwisu społecznościowego przez dostawców usług Facebook'a, ale też możliwości pokazywania Twoich postów innym osobom posiadającym konto w tym samym serwisie.

Prawo do wizerunku udostępnianego w mediach społecznościowych

A co w przypadku, gdy na wrzuconych przez Ciebie postach znajduje się Twój wizerunek? Czy w takim wypadku posiadasz dodatkową ochronę?

Jeśli znajdujesz się na opublikowanym zdjęciu (tj. jesteś możliwy do zidentyfikowania i nie jesteś częścią większej całości oraz nie otrzymałeś zapłaty za pozowanie) to w przypadku podjęcia współpracy z marką, zapisy odnośnie zgody na rozpowszechnianie Twojego wizerunku powinny być również odpowiednio skonstruowane. Przede wszystkim rozpowszechnianie Twojego wizerunku wymaga udzielenia Twojej zgody. W umowie z marką możesz też ograniczyć pola jego wykorzystania, np. do jednokrotnej reklamy określonych produktów o określonej treści.

Rozpowszechnienie wizerunku w portalach społecznościowych wymaga Twojej zgody

Sam również możesz określić swoją zgodę na wykorzystanie wizerunku przez innych użytkowników niekoniecznie w celach reklamowych. Na TikToku już na etapie dodawania filmu możesz wyłączyć opcje "Zgoda na Stitche", czyli uniemożliwić innym osobom wykorzystania Twojego filmu czy jego części we własnym nagraniu. Instagram z kolei taką opcję przewiduje w ustawieniach konta (zgoda na remiks).

Czym jest repost?

Wyobraź sobie, że scrollując Instagrama natykasz się na swoje zdjęcie, które opublikowałeś kilka dni temu. I co ciekawe, zostało skopiowane i umieszczone przez kogoś innego bez Twojej wiedzy, czyli bez zgody autora.

Repost to zatem nic innego jak kopiowanie tego samego posta. I nie chodzi tutaj o funkcję "udostępnij" na Facebook'u czy Linkedinie, bądź pokazanie go w swojej relacji, a opublikowanie zdjęcia czy filmu jeszcze raz, bezpośrednio przez kogoś innego, gdzie na pierwszy rzut oka wydawać się może, że publikacja została stworzona właśnie przez ten drugi profil.

Repost nie jest udostępnieniem posta z poziomu platformy

Różnica zatem w repoście a udostępnieniu (zarówno na relacji czy tablicy np. Facebooka) polega na tym, że przy relacjach czy udostępnieniach, które umożliwiają same platformy, pojawia się automatycznie nazwa Twojego profilu jako autora i możliwość przeniesienia to Twojego konta po kliknięciu w posta. Jeśli jednak inny twórca zrobi np. screena Twojego zdjęcia na Facebooku ,odpowiednio je wykadruje, a następnie wrzuci jako własny post, to bez oznaczenia twórcy odbiorca może zostać wprowadzony w błąd i nawet nie wiedzieć, że pierwotnie to zdjęcie było wykonane przez kogoś innego.

Zasady dotyczące repostu

Niektóre marki w ramach współpracy zastrzegają, że chciałaby dokonać repostu Twojej publikacji. Są też takie konta, które wyszukują ciekawe zdjęcia i proszą o zgodę na repost.

Jak już się pewnie domyśliłeś, aby dokonać repostu należy zatem otrzymać zgodę osoby, której przysługują prawa autorskie i w opisie pod postem wskazać jego profil jako autora zdjęcia. Robi tak np. wiele wydawnictw, kiedy post z recenzją ich książki im się spodoba i chcą się nim pochwalić na własnym fanpage'u. Aby repost był zgodny z prawem nie powinno się również ingerować w zdjęcie lub film, np. nakładać zmieniających go filtrów, o ile oczywiście autor nie wyraził na to zgody.

Przed repostem należy uzyskać zgodę

Dla mniejszych influencerów repost ich zdjęcia bądź filmu na fanpage'u dużej marki to forma promocji i często nie ubiegają się oni o wynagrodzenie z tego tytułu. Czy powinni, tego nie będziemy roztrząsać na kanwie tego artykułu, ale warto jednak walczyć o oznaczenie naszego profilu. Bez oznaczenia repost nie jest nic wart, a bezpodstawnie przypisywać będzie autorstwo podmiotowi, który nie jest jego twórcą. Pamiętaj, że już samo prawo autorskie osobiste daje Ci prawo do ubiegania się o oznaczanie Twojego utworu imieniem i nazwiskiem. Nawet sprzedaż praw o charakterze majątkowym Cię tego nie pozbawia, o ile nie zgodzisz się na taki proceder.

Repost rolek i tiktoków

O ile każdy może zrobić zrzut ekranu i próbować wykorzystać jako własne publikowane na platformach społecznościowych zdjęcia, o tyle inaczej sprawa wygląda z filmami.

TikTok i Instagram daje taką możliwość, pobierania filmów innych twórców, ale wtedy film ściągany jest ze znakiem wodnym oraz nazwą profilu, który film ten stworzył. Obie platformy z kolei co do zasady pozwalają na zremiksowanie filmów innych użytkowników, chyba, że taka możliwość zostanie przez Ciebie wyłączona.

Możesz wyłączyć zgodę na remiks przy publikowaniu w social mediach

Fakt, że ktoś ściągnął Twojego TikToka ze znakiem wodnym i nazwą Twojego konta nie wpływa jednak na fakt, żeby aby go opublikować poza możliwością remiksu/Stitcha powinien mieć Twoją zgodę. Po to obie platformy dają możliwość remiksu, aby właśnie nie dochodziło do sytuacji, kiedy filmy publikowane są bez wyraźnej zgody ich autora. Jeśli nie życzysz sobie, aby ktoś dokonywał remiksu Twoich filmów pamiętaj o wyłączeniu tej opcji, gdyż zarówno na Instagramie jak i na TikToku jest ona domyślnie udzielana i zaznaczana, zatem bez odpowiedniego ruchu z Twojej strony nie zmienisz ustawień.

Repost bez naszej zgody- jak zgłosić naruszenie praw autorskich?

Jeśli już doszło do repostu bez Twojej zgody lub Twój profil został niewłaściwie (lub w ogóle) oznaczony to masz prawo wyrażenia sprzeciwu i żądania usunięcia takiego postu.

W pierwszej kolejności zalecamy wykonanie dokładnego zrzutu ekranu, a następnie kontakt z profilem, który dokonał takiego repostu. Z praktyki wiemy, że już po takim kontakcie i żądaniu usunięcia postu (lub oznaczenia naszego profilu) posty zostają usunięte. Jeśli taki repost zdążył już wprowadzić opinię publiczną w błąd co do Twojego profilu to warto również zażądać sprostowania np. na relacji profilu, który dokonał naruszenia.

Skorzystaj ze zgłoszenia w serwisie

Jeśli jednak profil, który dokonał naruszenia nie odpowiada i nie usunął postu, możesz skontaktować się bezpośrednio z serwisem dokonując zgłoszenia naruszenia praw autorskich. W zgłoszeniu podaje się swoje dane, opis naruszeń oraz najlepiej link do repostu, który narusza nasze prawa autorskie. Serwisy mają swoje własne postępowanie, które przy pozytywnym rozpatrzeniu sprawy kończą się usunięciem repostu, ale dają też możliwość odwołania się od decyzji. Pamiętaj jednak, że postępowanie w ramach serwisu społecznościowego nie pozbawia Cię ochrony na gruncie prawa cywilnego, w szczególności, kiedy naruszający profil wykorzystał Twój post w celach reklamowych i zarobkowych.

Mam nadzieję, że tym krótkim wpisem rozjaśniłam kilka kwestii związanych z działaniem profili w mediach społecznościowych. Pamiętajcie, że nieznajomość regulaminów mediów społecznościowych szkodzi, więc kiedy nie macie pewności co do zasad korzystania z nich to w pierwszej kolejności zachęcamy do zaznajomienia się z nimi.

Poniżej jeszcze linki do regulaminów największych portali:

https://www.facebook.com/legal/terms

https://help.instagram.com/581066165581870/?locale=pl_PL

https://www.tiktok.com/legal/page/eea/terms-of-service/pl

Zobacz też: Konkurs czy rozdanie na Instagramie lub Facebooku?